บทที่ ๗
เล่าเรื่องรามเกียรติ์
คำนำ
“เล่าเรื่องรามเกียรติ์” เกิดจากแรงจูงใจที่ผู้เขียนรู้สึกว่า งานศิลปกรรม
โดยเฉพาะจิตรกรรมฝาผนังรอบพระระเบียงวัดพระแก้วนั้นแสนที่จะสวยงาม หา
ฝีมือใดมาเปรียบได้ยาก แต่เด็กๆ เยาวชนและคนไทยทั่วไปกลับมีความอดทน
ในการเดินชมภาพจิตรกรรมกันสั้นและดูกันน้อย
ผู้เขียนเคยลองพาเด็กๆ ชมภาพจิตรกรรมพร้อมกับเล่าเรื่องไปด้วย ปรากฏว่าเด็กๆ สนใจซักถามและตามชมกันไปได้นาน เด็กอื่นๆ เข้ามาสมทบ เพิ่มขึ้น จึงคิดว่าการเขียนเรื่องเล่าเรื่องรามเกียรติ์อย่างย่นย่อ ให้เห็นการเคลื่อน ตัวของเรื่อง ก็จะช่วยทำให้เด็กและผู้ชมอื่นๆ เห็นการเคลื่อนไหวของภาพและดู ภาพได้เพลิน วัตถุประสงค์ใหญ่ในการเล่าเรื่อง คือ เพื่อจูงใจให้เกิดความสนใจใน จิตรกรรมฝาผนังรอบพระระเบียงอย่างลุ่มลึก และเพลิดเพลินใจนั่นเอง
อนึ่ง หน้าหนังสือไม่อาจรองรับภาพจิตรกรรมในทุกห้องทุกตอนได้ จึง
เลือกแต่ภาพที่สำคัญ และสามารถเชื่อมเรื่องราวรามเกียรติ์เฉพาะตอนสำคัญๆ เข้าหากัน อ่านเฉพาะเรื่องและดูเฉพาะภาพก็สามารถเข้าใจเรื่องราวทั้งหมดได้พอ สังเขป และพอเล่าต่อกันฟังและชวนกันดูภาพได้อย่างไม่ขาดตอน
สมุดภาพ “เล่าเรื่องรามเกียรติ์” จากจิตรกรรมฝาผนังรอบพระระเบียง เล่มนี้ จึงสมบูรณ์ด้วยภาพที่งดงามบทกลอนที่ไพเราะ เรื่องราวที่สนุกสนาน ง่ายๆ และกระชับ
นิดดา หงษ์วิวัฒน์
ผู้เรียบเรียงและเล่าเรื่อง
ทศกัณฐ์ลักนางสีดา
นางสำมนักขา น้องสาวของทศกัณฐ์เป็นเมียของชิวหา เมื่อทราบว่า ชิวหาตายด้วยน้ำมือพี่ชายก็ร้องไห้โศกเศร้าและเข้าไปต่อว่า ทศกัณฐ์เองก็เสียใจ ร้องไห้ เสียดายชิวหาผู้เป็นน้องเขยและปลอบโยนนางสำมนักขา
ครั้นเสร็จจากงานศพชิวหาแล้ว นางสำมนักขาก็ออกเดินท่องป่า เพื่อค ลายทุกข์คลายโศก มาพบพระรามก็เกิดหลงรัก เข้าไปถวายตัว พระรามปฏิเสธ นางจึงตบตีนางสีดา พระลักษมณ์จับนาง สำมนักขา ตัดหู ตัดจมูก ตัดมือ ตัดเท้าแล้วปล่อยไป
นางสำมนักขากลับไปฟ้องทศกัณฐ์และกล่าวชมความงามนางสีดา จน ทำให้ทศกัณฐ์หลงรัก ออกอุบายให้มารีศแปลงเป็นกวางทองแสนสวยงาม ให้นาง สีดาอยากได้ และใช้ให้พระรามตามไปจับ เป็นการล่อพระรามออกจากอาศรม และร้องเป็นเสียงพระราม ล่อพระลักษมณ์ออกจากอาศรมอีกองค์
ทศกัณฐ์ได้โอกาสแปลงเป็นฤาษีสุธรรม เกลี้ยกล่อมให้นางสีดาไปเป็น มเหสีทศกัณฐ์ เมื่อเห็นว่าไม่สำเร็จ จึงกลายเป็นร่างเดิม อุ้มนางสีดาขึ้นรถทรงเหาะกลับลงกา

ทศกัณฐ์แปลงเป็นพระอินทร์ออกรบกับพระรามจนตาย
หนุมานขันอาสาทศกัณฐ์ออกศึกสู้รบกับพระลักษมณ์ ให้กองทัพยักษ์ รอท่าอยู่ข้างหลัง แกล้งรบถ่วงเวลาจนมืดค่ำ แล้วจึงต่อปากต่อคำกับพระ ลักษมณ์เพื่อให้เหล่าทหารยักษ์ได้ยิน พระลักษมณ์กริ้วมาก หนุมานอ้างว่ามืด แล้วจึงเลิกทัพกลับ
หนุมานขอให้ทศกัณฐ์ออกรบด้วยและให้รอ ถ้าเห็นเหาะอยู่บนอากาศ แต่เพียงผู้เดียวก็ขอให้เตรียมรับพระรามพระลักษมณ์ได้เลย เมื่อหนุมานเหาะขึ้น ท้องฟ้า องคตก็เอากล่องดวงใจที่ฝังไว้เหาะมาหาหนุมาน จากนั้นก็พากันเฝ้า พระรามและเอากล่องดวงใจถวาย
จากนั้นก็เหาะกลับมา เอากล่องดวงใจเย้ยทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์เสียใจ มาก ยกกองทัพกลับเมือง ทศกัณฐ์สั่งเสียนางมณโฑและนางกาลอัคคีมเหสีรอง บอกว่าออกรบครั้งนี้เป็นครั้งสุดท้ายแต่จะขอตายอย่างชาติกษัตริย์ ดังนั้น ทศกัณฐ์จึงจำแลงร่างเป็นพระอินทร์งามสง่าจนพระรามตะลึง น้าวศรพรหมาสตร์ แต่ไม่อาจยิงได้ หนุมานเตือนพระรามให้ปล่อยศร ศรพรหมาสตร์ต้องทศกัณฐ์ล้ม ลง ร่างกลับคืนดังเดิม
ปากทั้งสิบของทศกัณฐ์พูดกับพิเภก ทั้งต่อว่า ทั้งฝากฝังให้ดูแล บ้านเมือง ดูแลนาง มณโฑ นางกาลอัคคี ให้อยู่ในทศพิธราชธรรมและลาตาย ขอให้ทำศพให้สมพระเกียรติ
หนุมานขยี้ดวงใจของทศกัณฐ์จนแหลกลาญ แล้วทศกัณฐ์ก็สิ้นใจตาย
นางสีดาลุยไฟถวายสัตย์
นางสีดาเตรียมตัวเข้าเฝ้าพระราม พระอินทร์ส่งนางรัมภากับนางอรุณ วดีนำเครื่องอาบน้ำ เครื่องแต่งกาย เครื่องประดับ มาถวายและให้ตามเสด็จเป็น เพื่อนนางสีดาเข้าเฝ้าพระราม
พอมาถึง ณ ที่พระรามรอท่าอยู่ นางก็ให้สองนางอัปสรลงมาก่อนแล้ว จึงตามลงมา พระรามกลัวคนจะติฉินนางสีดา ด้วยว่าไปอยู่ในเขตลงกาเป็น เวลานาน จึงแกล้งว่าอยู่สุขสบายที่ในวังของทศกัณฐ์มาหลายปี และยังได้รับ สมบัติที่มีค่ามากมาย ขอให้พระองค์ได้ชมบ้าง
นางสีดาเสียใจ เจ็บปวดราวกับมีสายฟ้าผ่าสักแสนครั้ง เจ็บใจยิ่งกว่า ตอนที่ทศกัณฐ์ลักพาตัวไป นางจึงขอให้พระรามเชิญเทวดามาเป็นสักขีพยาน นางจะทำการลุยไฟพิสูจน์ความบริสุทธิ์ทั้งกายและใจ
พระรามแผลงศรจันทวาทิตย์เชิญเหล่าเทวดา และแผลงศรอัคนีเป็นไฟ จุดฟืนจนลุกแดง นางสีดาตั้งจิตอธิษฐาน สาบานต่อหน้าเทวาทุกชั้นฟ้า ถ้าแม้น นอกใจพระสวามีแม้เพียง แต่คิด ขอให้พระเพลิงเผาผลาญจนม้วยชีวิต ให้ตกนรกอเวจี ถ้ามิได้เป็นเช่นนั้น ขออย่าได้ร้อนบาทา
ทุกย่างก้าวที่นางสีดาลุยบนกองไฟ ความร้อนมิได้แผ้วพานแม้แต่น้อย และยังมีดอก บัวทิพย์ผุดขึ้นมารองรับฝ่าพระบาทอีกด้วย
( ที่มา : นิดดา หงษ์วิวัฒน์, เล่าเรื่องรามเกียรติ์. 2545.)
คำศัพท์
- ๑. จิตรกรรมฝาผนัง 壁画。
- ๒. หาฝีมือใดมาเปรียบได้ยาก どんな技術も比較できない(一番良い)。
- ๓. ทุกห้องทุกตอน 全ての回廊。この場合のห้องは、回廊の類別詞。
- ๔. เชื่อม+名詞+เข้าหากัน (名詞を)つなぐ。
ทศกัณฐ์ลักนางสีดา
- ๕. ต่อว่า 非難する。
- ๖. คลายทุกข์คลายโศก 辛さ、悲しさを和らげる。
- ๗. ถวายตัว (王族に)身体を献上する。
- ๘. พระลักษมณ์ ラーマ王子の弟。ษมณ์は読まない。
- ๙. มารีศ トサカンの部下の名前。
- ๑๐. ฤาษีสุธรรม スタム仙人。
- ๑๑. มเหสี 妻(王族語)。
- ๑๒. รถทรง 車(รถの王族語)。
ทศกัณฐ์แปลงเป็นพระอินทร์ออกรบกับพระรามจนตาย
- ๑๓. ขันอาสา 自ら志願する。
- ๑๔. ออกศึกสู้รบ 戦場に出て闘う。
- ๑๕. ต่อปากต่อคำ 口げんかする。
- ๑๖. องคต ハヌマンの手下。
- ๑๗. กล่องดวงใจ 魂の箱。
- ๑๘. สั่งเสีย 遺言する。
- ๑๙. นางมณโฑ モントー夫人(トサカンの妻)。
- ๒๐. นางกัลอัคคี カラーアットキー夫人(トサカンの第二夫人)。
- ๒๑. จำแลงร่าง 変身する。
- ๒๒. น้าวศร 弓をひく。
- ๒๓. พรหมาสตร์ ラーマ王子の弓の名前。
- ๒๔. ต้อง 当たる。
- ๒๕. พิเภก トサカンの弟。
- ๒๖. ทศพิธราชธรรม 国王が守らねばならない十の善行。
- ๒๗. ทำศพ 葬式をする。
- ๒๘. สมพระเกียรติ 自分の地位にふさわしい。
นางสีดาลุยไฟถวายสัตย์
- ๒๙. ลุยไฟ 火の上を歩く。
- ๓๐. ถวายสัตย์ うそをついていないと誓う。
- ๓๑. ตามเสด็จ 王族と同行する。
- ๓๒. นางอัปสร 天女。
- ๓๓. ลงกา トサカンの国の名前。
- ๓๔. แกล้งว่า ~のふりをして話す。
- ๓๕. สักขีพยาน 目撃者。
- ๓๖. แผลงศร 矢を放つ。
- ๓๗. จันทราทิตย์ 矢の名前(ラーマ王子の矢)。
- ๓๘. อัคนี 矢の名前。
- ๓๙. ตั้งจิตอธิษฐาน 祈る。
- ๔๐. เทวา เทวดา 天使
- ๔๑. ถ้าแม้น もしも~だったら。ถ้าと同じ。
- ๔๒. นรกอเวจี 地獄。
- ๔๓. ย่างก้าว 一歩、一歩。ก้าวと同じ。
คำอธิบายไวยากรณ์
๑) โดยเฉพาะ 特に。
โดยเฉพาะ + 名詞
- 例: นักการเมืองผู้นี้มีความสามารถสูงโดยเฉพาะด้านเศรษฐกิจ
๒) แสน, แสนที่จะ 非常に。มากより程度が高い。感動も含まれる表現。
แสนที่จะ + 形容詞
- 例: อาหารไทยแสนที่จะอร่อย
๓) กลับ 逆に。
主語 + กลับ + 動詞
- 例: เขาเป็นคนไทย แต่กลับพูดภาษาไทยไม่ได้
- ปีที่แล้ว ประเทศไทยประสบปัญหาภายในหลายประการ
- แต่จำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติกลับสูงขึ้น
๔) มีความ...ในการ... ~において~である。
มีความ + 動詞 + ในการ + 動詞
- 例: คนญี่ปุ่นมีความขยันในการทำงาน
- คนไทยมีความสนใจในการท่องเที่ยวต่างประเทศเพิ่มขึ้น
๕) พร้อมกับ...ไปด้วย ~しながら、~する。同時に二つの動作を行なう。
主語 + 第一動詞 + พร้อมกับ + 第二動詞 + ไปด้วย
- 例: ลูกกินข้าว พร้อมกับดูโทรทัศน์ไปด้วย
๖) นั่นเอง ~なのだ(よ)。自己の主張を強める。
文節 + นั่นเอง
- 例: นิดาหากระเป๋าสตางค์อยู่๓ ชั่วโมง
- เธอจึงพบว่ากระเป๋าวางอยู่บนโต๊ะนั่นเอง
- คนไทยชอบกินพริก
- เพราะพริกช่วยให้เหงื่อออกเป็นการระบายความร้อนนั่นเอง
๗) อนึ่ง なおかつ。文頭に使う。固い表現で、話し言葉では使用しない。
อนึ่ง + 文節
- 例: เหตุระเบิดบนเกาะบาหลีน่าจะเป็นการก่อการร้าย
- อนึ่ง อินโดเนเซียถือเป็นพันธมิตรใกล้ชิดกับสหรัฐ
๘) ไม่อาจ....ได้ ~できない。ไม่สามารถ....ได้と同様。自分に能力がないのではなく、他に障害があってできない。可能のไม่ได้とは別である。
ไม่อาจ + 動詞 + ได้
- 例: เขาไม่อาจช่วยเธอได้
๙) อย่างไม่ขาดตอน 絶えず~し続ける。อย่างต่อเนื่องともいう。
動詞 + ไม่ขาดตอน
- 例: แม้หนังเรื่องนี้จะยาว๓ชั่วโมง เขาก็นั่งดูตลอด๓ชั่วโมง
- เพื่อเขาจะได้ดูหนังสนุกอย่างไม่ขาดตอน
๑๐) เกิด ~に変わった。突然~になった。別の動詞の結果として行なわれる。
เกิด + 動詞
- 例: ฉันเห็นขนมเค้ก ฉันก็เกิดอยากกิน
- ปกติเขาเป็นคนขี้เหนียว วันนี้เกิดใจดีพาฉันไปกินข้าว
๑๑) ให้ ~させる。使役の表現。
動詞 + ให้ + 被使役者 + 動詞
- 例: ตอนนี้เศรษฐกิจกำลังย่ำแย่ รัฐบาลต้องปลุกเศรษฐกิจให้ดีขึ้น
- รัฐบาลให้กระทรวงแรงงานไปติดต่อหางานในประเทศกาตาร์
๑๒) ...แต่เพียง... ~だけ。名詞、代名詞の前に使用する。
動詞 + แต่เพียง + 名詞 + 代名詞
- 例: ฉันรักแต่เพียงเธอ
- เรื่องนี้ ผมขอรับผิดชอบแต่เพียงผู้เดียว
๑๓) ...เองก็... ~自身も。文をつなぐ働き。
主語 + เองก็ + 動詞
- 例: ฉันเองก็เข้าใจภาษาอังกฤษนิดหน่อย
๑๔) ผู้ (ที่)... 関係代名詞。人の場合だけに使う。
ผู้ (ที่) + 文節 (修飾文)
- 例: ผู้เป็นแม่ร้องไห้เศร้าโศกที่ต้องสูญเสียลูกชายผู้เป็นที่รัก
- ผู้ที่เรียนวิชาเกี่ยวกับการเมืองควรสนใจปรัชญาการเมืองด้วย
๑๕) ครั้น...แล้ว ...ก็... ~の時には。固い表現。เมื่อ...ก็...の方が、一般的である。過去の出来事の順番を示して、文をつなげる。
ครั้น + 文節1 + แล้ว + 文節2 (主語 + ก็ + 動詞)
- 例: ครั้นพระอาทิตย์ขึ้นแล้ว ทุกคนก็เตรียมตัวออกจากวัง
๑๖) ...ได้เลย ①今すぐに、そのまま~することができる。②今すぐに、~することの許可が与えられる。
主語 + 動詞 + ได้เลย
- 例: ครูบอกนักเรียนว่า “นักเรียนกลับบ้านได้เลย” 許可する。
- อาหารนี้กินได้เลย この料理はそのまま食べられる。
๑๗) ทั้ง...ทั้ง... ~も、~も。両者は対等であることを強調する。
主語 + ทั้ง + 動詞1 + ทั้ง + 動詞2
- 例: ภาษาไทยทั้งยากทั้งสนุก
๑๘) ด้วยว่า ~の原因で。固い表現。เพราะと同じ意味。
文節1(結果) + ด้วยว่า + 文節2(原因)
- 例: สัปดาห์หน้างดเรียน ด้วยว่าอาจารย์ผู้สอนไปต่างประเทศ
- ไม่มีใครคบหาสมาคมกับเขา ด้วยว่าเขาทำผิดจารีตประเพณี
๑๙) ยิ่งกว่า 一層~である。มากกว่าの書き言葉。
形容詞 + ยิ่งกว่า + 名詞(時の成句)
- 例: เมื่อพ่อเสียชีวิต เขาเสียใจยิ่งกว่าคนอื่น